મુસલમાનોના નહીં કટ્ટરપંથીઓના દુશ્મન હતા શિવાજી મહારાજ

શિવાજી પાસે ઘણાં મુસ્લિમ સેનાપતિઓ, સરદારો અને સેવકો હતા અને તેઓ અત્યંત જવાબદાર હોદ્દા પર હતા.

શિવાજીના તોપખાનાના વડા મુસ્લિમ હતા. તેમનું નામ ઈબ્રાહીમ ખાન હતું. તોપખાનું એટલે સેનાનો એક મહત્વનો વિભાગ, તેની પાસે હતો. તોપ તે જમાનાનું સૌથી વિકસિત હથિયાર હતું. કિલ્લાના યુદ્ધમાં તેમનું ઘણું મહત્વ હતું. આવા તોપખાનાના વડા મુસ્લિમ હતા.

નૌકાદળની સ્થાપનાને છત્રપતિ શિવાજી મહારાજની દૂરંદેશીનું ઉદાહરણ માનવામાં આવે છે અને તે યોગ્ય છે. કોંકણ પટ્ટાની વિશાળ જમીન સમુદ્રની નજીક હતી. આ સમગ્ર વિસ્તારની સુરક્ષા માટે નૌકાદળ અનિવાર્ય હતું. શિવાજીએ તેને તૈયાર કર્યું અને આવા મહત્વના વિભાગના વડા પણ મુસ્લિમ સેનાપતિ હતા. તેમનું નામ દૌલતખાન, દરિયાસારંગ દૌલતખાન હતું.

શિવાજીના ખાસ અંગરક્ષકો અને અંગત નોકરોમાં અત્યંત વિશ્વાસુ મદારી મહેતરનો સમાવેશ થતો હતો. આગ્રાથી ભાગી જવાના નાટકીય પ્રકરણમાં આ વિશ્વાસુ મુસ્લિમ સાથીએ શિવાજીને શા માટે ટેકો આપ્યો? જો શિવાજી મુસ્લિમ વિરોધી હોત તો કદાચ આવું ન થાત.

કાઝી હૈદર શિવાજીના મુસ્લિમ સેવકોમાંનો એક હતો. સાલેરીના યુદ્ધ પછી, ઔરંગઝેબના નેતૃત્વ હેઠળના દક્ષિણના અધિકારીઓએ શિવાજી સાથે મિત્રતા સ્થાપિત કરવા માટે એક બ્રાહ્મણ વકીલને મોકલ્યો, જેના જવાબમાં શિવાજીએ કાઝી હૈદરને મુઘલો પાસે મોકલ્યો, એટલે કે, મુસ્લિમોનો વકીલ હિંદુ અને હિંદુઓનો વકીલ મુસ્લિમ હતો. એ જમાનામાં જો સમાજનું વિભાજન હિન્દુ-વિરુદ્ધ-મુસ્લિમ હોત તો આવું ન થયું હોત.

સિદ્દી હિલાલ, આવા જ એક મુસ્લિમ સરદાર હતા જે શિવાજી સાથે હતા. 1660માં શિવાજીએ રાયબાગ પાસે રૂસ્તમ જામા અને ફઝલ ખાનને હરાવ્યા હતા. આ સમયે સિદ્દી હિલાલ શિવાજી તરફથી લડ્યા હતા. એ જ રીતે, જ્યારે સિદ્દી જૌહરે 1660માં પન્હાલગઢ કિલ્લાને ઘેરો ઘાલ્યો, ત્યારે નેતાજી પાલકરે તેમની સેના પર હુમલો કરીને ઘેરો હટાવવાનો પ્રયાસ કર્યો, તે સમયે હિલાલ અને તેમનો પુત્ર પણ શિવાજી સાથે હતા. આ અથડામણમાં સિદ્દી હિલાલનો પુત્ર બહબા ઘાયલ થયો અને તેને પકડી લેવામાં આવ્યો. સિદ્દી હિલાલે તેના પુત્ર સાથે 'હિંદુ શિવાજી' વતી મુસ્લિમો સામે લડત આપી હતી.

જો આ યુદ્ધોનું સ્વરૂપ હિંદુ વિરુદ્ધ મુસ્લિમ જ રહ્યું હોત તો પરિણામ શું આવ્યું હોત? “સભાસદ બખાર” ના પાના 76 પર શિવાજીના આવા જ એક શિલેદારનો ઉલ્લેખ છે. તેનું નામ શમાખાન હતું. રાજવાડે દ્વારા લખાયેલ પુસ્તક “ મરાઠોં કે ઈતિહાસ કે સ્ત્રોત”ના ખંડ 17 પર પૃષ્ઠ 17 “નૂરખાન બેગ”નો ઉલ્લેખ શિવાજીના સરનોબત તરીકે કરવામાં આવ્યો છે.
સ્પષ્ટ છે કે આ સરદાર એકલા ન હતા. તેઓ તેમના અન્ય સૈનિકો સાથે શિવાજીની સેવામાં હતા.

જો કે, આના કરતાં વધુ મહત્વનો બીજો અધિકૃત પુરાવા છે, જેનાથી શિવાજી મહારાજની મુસ્લિમ અનુયાયીઓ પ્રત્યેની નીતિ સ્પષ્ટ થાય છે.

રિયાસતકાર સરદેસાઈ દ્વારા લખાયેલ પુસ્તક “સામર્થ્યવાન શિવાજી”માંથી આ ઉદાહરણ જુઓ-

1648ની આસપાસ, બીજાપુરની સેનાના પાંચ-સાતસો પઠાણો નોકરી માટે શિવાજી પાસે પહોંચ્યા, પછી ગોમાજી નાઈક પનસંબલે તેમને સલાહ આપી, જેને શિવાજીએ યોગ્ય માનીને સ્વીકારી અને ભવિષ્યમાં પણ એ જ નીતિ જાળવી રાખી. નાઈકે કહ્યું, “આ લોકો તમારી ખ્યાતિ સાંભળીને આવ્યા છે, તેમને નિરાશ કરીને પાછા મોકલવા યોગ્ય નથી. હિંદુઓને જ ભેગા કરો, બીજા સાથે કોઈ સંબંધ ન રાખો - જો આ સમજણ જળવાઈ રહેશે તો રાજ્ય પ્રાપ્ત થશે નહીં. "જેણે શાસન કરવું હોય તેણે અઢાર જાતિ અને ચારેય વર્ણના લોકોને સાથે લઈને ચાલવું જોઈએ."

વર્ષ 1648માં, જ્યારે શિવાજીનું સંપૂર્ણ શાસન હજી સ્થાપિત થવાનું હતું, ત્યારે ઉપરોક્ત ઉદાહરણ સ્પષ્ટપણે દર્શાવે છે કે તેમના શાસનની સ્થાપના માટે તેમની નીતિનો આધાર શું હતો.

શિવાજીના ચરિત્ર પરના તેમના પુસ્તકમાં, ગ્રાન્ટ ડફે પણ પૃષ્ઠ 129 પર ગોમાજી નાઈકની સલાહનો ઉલ્લેખ કર્યો છે અને કહ્યું છે -
"આ પછી શિવાજીએ મુસ્લિમોને પણ પોતાની સેનામાં સામેલ કર્યા અને તેઓ રાજ્યની સ્થાપનામાં ખૂબ જ ઉપયોગી સાબિત થયા."

શિવાજીના સરદારો અને શિવાજીની સેનામાં માત્ર હિંદુઓ જ નહોતા. તેમની સાથે મુસ્લિમ સમુદાયના લોકોની પણ ભરતી કરવામાં આવી હતી. જો શિવાજી મુસ્લિમ સમુદાયને ખતમ કરવાનું કામ કરતા હોત તો તે મુસ્લિમો શિવાજી સાથે ન રહ્યા હોત. શિવાજી મુસ્લિમ શાસકોના અત્યાચારી શાસનનો અંત લાવવા નીકળ્યા હતા. તેમને પ્રજાની ચિંતા કરતા સાશનની સ્થાપના માટે નીકળ્યા હતા એટલે જ મુસ્લિમો પણ તેમના કામમાં ભાગીદાર બન્યા હતા.

મુખ્ય પ્રશ્ન ધર્મનો નહોતો. શાસનનો પ્રશ્ન મુખ્ય હતો. ધર્મ મુખ્ય નહોતો, રાજ્ય મુખ્ય હતું. ધર્મ પ્રત્યેની વફાદારી મુખ્ય વસ્તુ ન હતી, રાજ્ય પ્રત્યેની વફાદારી અને સ્વામી પ્રત્યેની વફાદારી મહત્વની હતી.

આ પણ વાંચો : કદી સાંભળી-વાંચી છે આ વિવેકાનંદ વાણી?

Khabarantar.com ના બહુજન સમાજને સમર્પિત સમાચારોની નિયમિત અપડેટ મેળવવા માટે અમારી વોટ્સએપ ચેનલને ફોલો કરો. અહીં ક્લિક કરો.