દિલ્હી વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં સત્તાની ચાવી દલિત મતદારોના હાથમાં

Delhi Assembly Elections 2025 ની ચૂંટણી આડે હવે ગણતરીના દિવસો બાકી રહ્યાં છે. સત્તાધારી AAP સહિત આ વખતે BJP અને Congress પણ એડીચોટીનું જોર લગાવી રહ્યાં છે. દરેક પક્ષો આ વખતે દલિત મતદારો (Dalit Voters) પર વધુ પડતો આધાર રાખતા થયા છે. કેમ કે, આ ચૂંટણીમાં દલિત મતદારો ફરી એકવાર નિર્ણાયક ભૂમિકામાં છે. ૧૨ અનામત બેઠકો (Reserve Seats) અને 17% દલિત વસ્તીના મતો સત્તાનો માર્ગ નક્કી કરશે. ઘણી બેઠકો પર જાટવ (Jatav)અને વાલ્મીકિ (Valmiki) સમાજનો પ્રભાવ નિર્ણાયક છે. રાજકીય પક્ષો તેમને વચનો અને યોજનાઓથી આકર્ષવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે પરંતુ હવે દલિત મતદારો ફક્ત કામ પર મતદાન કરવા માંગે છે. દિલ્હીની ખુરશી સુધીનો રસ્તો અહીંના દલિતોના સમર્થન વિના અશક્ય છે.

દિલ્હી વિધાનસભા ચૂંટણી 2025 (Delhi Assembly Elections 2025) ના આંકડાઓ પર નજર કરીએ તો અહીંની 70 વિધાનસભા બેઠકોમાંથી 12 અનુસૂચિત જાતિ (SC) માટે અનામત છે. એટલું જ નહીં દિલ્હીમાં લગભગ 17% દલિત મતદારો છે. આમાં ૩૮% જાટવ અને ૨૧% વાલ્મીકી સમાજના લોકોનો સમાવેશ થાય છે, જે દિલ્હીના રાજકારણ પર સીધો પ્રભાવ પાડે છે. ઇતિહાસ સાક્ષી છે કે દિલ્હીમાં ફક્ત તે જ પક્ષ સત્તા પર આવ્યો છે જેણે આ 12 અનામત બેઠકો પર સારો દેખાવ કર્યો હતો. ૨૦૨૦ અને ૨૦૧૫ની ચૂંટણીમાં આમ આદમી પાર્ટી (AAP) એ આ બધી બેઠકો જીતીને સાબિત કર્યું હતું કે આ બેઠકો જીતવી એ સત્તાની ચાવી છે. પરંતુ પ્રશ્ન એ છે કે શું આ અનામત બેઠકોના મતદારો ફક્ત "ચૂંટણીનું શસ્ત્ર" બની ગયા છે?

દરેક પક્ષે દલિતોને આકર્ષવા માટે મોટા મોટા વચનો આપ્યા

દલિત મતદારોને આકર્ષવા માટે તમામ પક્ષોએ મોટી મોટી જાહેરાતો કરી છે. સત્તાધારી AAP એ ઘણી જાહેરાતો કરી છે, જેમાં આંબેડકર શિષ્યવૃત્તિ યોજના, વિદેશમાં અભ્યાસ કરવા માંગતા દલિત વિદ્યાર્થીઓના શિક્ષણ માટે ભંડોળ પૂરું પાડવાનું વચન અને સફાઈકર્મીઓ માટે આવાસ યોજનાનો સમાવેશ થાય છે. પરંતુ શું છેલ્લા 10 વર્ષના શાસન દરમિયાન આ વચનો પૂરા થયા? વાસ્તવિકતા એ છે કે ઝૂંપડપટ્ટીમાં રહેતા સફાઈ કામદારો હજુ પણ મૂળભૂત સુવિધાઓથી વંચિત છે. દલિત વસાહતોમાં દિલ્હી સરકારના ઘણા મોહલ્લા ક્લિનિક હજુ પણ અધૂરા છે.

ભાજપે આ વખતે ૧૪ દલિત ઉમેદવારોને મેદાનમાં ઉતાર્યા છે અને ૫ રૂપિયામાં ભોજન પૂરું પાડવા માટે "અટલ કેન્ટીન યોજના" જેવી યોજનાઓનું વચન આપ્યું છે. પરંતુ ભાજપ માટે આ ચૂંટણી ખોવાયેલી જમીન પાછી મેળવવાનો પડકાર છે, કારણ કે પાર્ટી છેલ્લી બે ચૂંટણીઓમાં એક પણ અનામત બેઠક જીતી શકી નથી. ૧૯૯૩માં ૮ બેઠકો જીતનાર ભાજપનું પ્રદર્શન ધીમે ધીમે ઘટતું ગયું. ઝૂંપડપટ્ટીમાં રહેતા દલિતો માટે વચનો આપવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ તેમના માટે કોઈ નક્કર નીતિ લાગુ કરવામાં આવી ન હતી.

કોંગ્રેસે તેના 15 વર્ષના શાસનમાં દિલ્હીને વિકાસના માર્ગે ચોક્કસ લાવ્યું, પરંતુ દલિત વસાહતો માટે કાયમી રોજગાર, શિક્ષણ અને સ્વચ્છતાના મામલામાં નિષ્ફળ ગઈ. કોંગ્રેસ 2020 અને 2015 માં એક પણ બેઠક જીતી શકી નહીં, અને દલિત સમાજ તેનાથી નિરાશ થઈ ગયો.

દલિત બહુમતી ધરાવતા વિસ્તારોની અવગણના

દિલ્હીના ૧૮ દલિત બહુમતી ધરાવતા વિધાનસભા મત વિસ્તારોમાં સ્વચ્છતા, પાણી અને રોજગારની સમસ્યાઓ હજુ પણ યથાવત છે. ત્રિલોકપુરી, બવાના, સીમાપુરી જેવા વિસ્તારોમાં લોકો હજુ પણ મૂળભૂત સુવિધાઓ માટે સંઘર્ષ કરી રહ્યા છે. ચૂંટણી વર્ષમાં રાજકીય પક્ષો અહીં મોટા મોટા વચનો આપે છે પરંતુ ચૂંટણી જીત્યા પછી તેઓ આ વિસ્તારોની કાળજી લેતા નથી.

"અમારો મત ફક્ત વચનો માટે નથી" દલિતોની સ્પષ્ટતા

ત્રિલોકપુરીની સુનિતા દેવી કહે છે, “અમારા ઘરોમાં પાણી નથી, સફાઈ કામદારો હજુ પણ ગટરમાં પોતાના જીવ ગુમાવી રહ્યા છે, અને સરકાર ફક્ત વચનો આપે છે. તેઓ મત માંગવા આવે છે, પણ કોઈ કામ કરતું નથી. ઘડોલીના રામપ્રસાદ કહે છે, “દરેક ચૂંટણીમાં આપણે ફક્ત વચનો જ સાંભળીએ છીએ. આપણને હવે એવા નેતાની જરૂર છે જે આપણા વિસ્તારોને વધુ સારા બનાવે.

શું દલિતો ફક્ત 'વોટ બેંક' બની ગયા છે?

દિલ્હીના રાજકારણમાં દલિત મતદારોનું મહત્વ ફક્ત ચૂંટણી વર્ષમાં જ દેખાય છે. આમ આદમી પાર્ટી, ભાજપ અને કોંગ્રેસ આ બધા જ આ વિસ્તારોમાં ઘણા બધા વચનો આપે છે પરંતુ જમીની સ્તરે પરિસ્થિતિ એવી જ રહે છે. દલિતો માટે રોજગાર, શિક્ષણ અને સામાજિક સમાનતા તરફ નક્કર પગલાં લેવાને બદલે, તેમને ફક્ત વોટબેંક તરીકે ગણવામાં આવે છે. આજે પણ દિલ્હીની અનામત બેઠકો અને દલિત બહુમતી ધરાવતા વિસ્તારોમાં મૂળભૂત સુવિધાઓનો અભાવ છે.

શું દલિતો કોઈ મોટો નિર્ણય લેશે?

૨૦૨૫ની ચૂંટણીમાં દલિત સમાજની ભૂમિકા નિર્ણાયક રહેશે. પણ આ વખતે તેઓ વચનો પર નહીં, કામ પર મત આપશે. જો રાજકીય પક્ષો તેમની વ્યૂહરચના નહીં બદલે અને દલિતોના મુદ્દાઓને ગંભીરતાથી નહીં લે, તો દલિત મતદારો આ પક્ષોને ચોક્કસ પાઠ ભણાવશે. હવે માત્ર ઓફિસોમાં ડો.આંબેડકરનો ફોટો રાખવાથી દલિતો રાજી નહીં થઈ જાય. તેમને તેમના મતોની ટકાવારી મુજબ સત્તામાં ભાગ જોઈએ છે. એવામાં જોવાનું એ રહેશે કે દિલ્હીના દલિત મતદારો સત્તાની ચાવી કોના હાથમાં સોંપે છે.

આ પણ વાંચો: કેજરીવાલથી નારાજ દિલ્હીના 17 ટકા દલિત મતદારોના મનમાં શું ચાલી રહ્યું છે?