મનુસ્મૃતિના એ કાયદા, જેણે ભારતીય સમાજમાં અસમાનતાના બીજ વાવ્યાં 

મનુવાદ હજુ પણ ભારતીય સમાજમાં ઊંડે સુધી ધરબાયેલો છે. ઉચ્ચ વર્ગ સામાજિક અસમાનતા દ્વારા દરેક હદ સુધી નીચલા વર્ગનું શોષણ કરવામાં વ્યસ્ત છે. દલિત અત્યાચારની રોજની ઘટનાઓ તેનો પુરાવો છે. દલિતો સાથે આ બધું થઈ રહ્યું છે તેની પાછળનું મુખ્ય કારણ 'કથિત ઉચ્ચ વર્ગની પછાત વિચારસરણી' છે, પરંતુ શું આપણે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે ભારતીય સમાજમાં આ અસમાનતાના બીજ કોણે વાવ્યા? શા માટે પછાત જાતિઓને હંમેશા નીચી નજરે જોવામાં આવે છે અને તેમના અધિકારોને કચડી નાખવામાં આવે છે? આનો જવાબ મનુએ લખેલી મનુસ્મૃતિમાં મળે છે. મનુસ્મૃતિમાં તે કાયદા શુદ્રો માટે બનાવવામાં આવ્યા હતા, જેણે ભારે સામાજિક અસંતુલન ઉભું કર્યું હતું અને શૂદ્રો પેઢી દર પેઢી તેના દ્વારા અત્યાચારનો ભોગ બનતા રહ્યા છે.

ચાલો જાણીએ કે મનુસ્મૃતિમાં શુદ્રો માટે કેવા કાયદા છે, જે દર્શાવે છે કે શુદ્રો, અતિશુદ્રો અને સ્ત્રીઓ પર કેવા અને કેટલા અમાનવીય અત્યાચારો કરવામાં આવ્યા છે.

-જો નીચી જાતિની વ્યક્તિ ઉચ્ચ જાતિના વ્યક્તિના વ્યવસાયને લોભથી અપનાવીને પોતાનું ગુજરાન ચલાવે છે, તો રાજાએ તેની બધી મિલકત છીનવી લેવી જોઈએ અને તેને તાત્કાલિક હાંકી કાઢવો જોઈએ.

-બ્રાહ્મણોની સેવા કરવી એ શુદ્રોનું મુખ્ય કર્તવ્ય કહેવાયું છે. આ સિવાય શુદ્ર જે કંઈ કરે છે, તેનું કર્મ ફળહીન થઈ જાય છે.

-જો કોઈ શૂદ્ર ધન સંચય કરવા સક્ષમ હોય તો પણ તેણે તે એકઠું ન કરવું જોઈએ, કારણ કે સંપત્તિ મેળવ્યા પછી શૂદ્ર બ્રાહ્મણોને હેરાન કરે છે.  

-જે દેશમાં રાજા શુદ્ર એટલે કે પછાત વર્ગના હોય ત્યાં બ્રાહ્મણોએ ન રહેવું જોઈએ, કારણ કે શુદ્રોને રાજા બનવાનો અધિકાર નથી.

-રાજાએ સવારે વહેલા ઊઠીને વિદ્વાન બ્રાહ્મણો અને ત્રણેય વેદના જાણકાર બ્રાહ્મણોની સેવા કરવી જોઈએ અને તેમની સૂચના પ્રમાણે કરવું જોઈએ.

-શૂદ્ર ન્યાયાધીશ ધરાવતા રાજાનો દેશ કાદવમાં ફસાયેલી ગાયની જેમ પીડાય છે.

-બ્રાહ્મણની મિલકત રાજાએ ક્યારેય ન લેવી જોઈએ, તે એક નિશ્ચિત નિયમ છે, તે એક પ્રતિષ્ઠા છે, પરંતુ અન્ય જાતિના લોકોની મિલકત રાજા લઈ શકે છે જો તેનો કોઈ વારસદાર ન હોય.

-જો કોઈ શૂદ્ર તિરસ્કારપૂર્વક પોતાનું નામ અને જાતિ ઉચ્ચાર કરે છે, જાણે કે તે કહે છે કે, દેવદત્ત, તમે નીચ બ્રાહ્મણ છો, તો તેના મોંમાં દસ આંગળી લાંબો લોખંડનો સળિયો ઠોકી દેવો જોઈએ.

-જો કોઈ શુદ્ર ગર્વથી બ્રાહ્મણ પર થૂંકે અથવા તેના પર પેશાબ કરે તો તેના હોઠ અને શિશ્ન કાપી નાખવામાં આવે અને જો તે અપાનવાયુ તેની તરફ બહાર કાઢે તો તેની ગુદા કાપી નાખવામાં આવે.

-જો કોઈ શુદ્ર બ્રાહ્મણ સામે હાથ ઉપાડે કે લાકડી મારે તો તેનો હાથ કાપી નાખવો જોઈએ અને જો કોઈ શુદ્ર ગુસ્સામાં બ્રાહ્મણને લાત મારે તો તેનો પગ કાપી નાખવો જોઈએ.

-બ્રાહ્મણની હત્યા કરતા મોટું પાપ આ પૃથ્વી પર બીજું કોઈ નથી. તેથી રાજાએ બ્રાહ્મણને મારવાનો વિચાર પણ ન કરવો જોઈએ.

-જો કોઈ શુદ્ર અહંકારથી બ્રાહ્મણોને ઉપદેશ આપે તો રાજાએ તે શુદ્રના મોં અને કાનમાં ગરમ તેલ નાખવું જોઈએ. 

-શુદ્રને ખોરાક માટે કાચો ખોરાક, પહેરવા માટે જૂનાં કપડાં, પથારી માટે ડાંગરનું ભૂંસુ અને જૂના ફાટેલાં કપડાં આપવા જોઈએ.

-બિલાડી, શિયાળ, દેડકા, કૂતરો, ઘુવડ, કાગડાની હિંસાનું પ્રાયશ્ચિત શુદ્રની હત્યાના પ્રાયશ્ચિત સમાન છે, એટલે કે શૂદ્રની હત્યા એક કૂતરા અથવા બિલાડીની હત્યા સમાન છે.

-જો કોઈ શૂદ્ર દ્વિજનું અપમાન કરે તો તેની જીભ કાપી નાખવી જોઈએ, કારણ કે તે બ્રહ્માના સૌથી નીચલા ભાગમાંથી જન્મ્યો છે.

-જો કોઈ નીચલી જાતિમાં જન્મેલી વ્યક્તિ ઉચ્ચ જાતિની વ્યક્તિ પર હુમલો કરે અને તેને નુકસાન પહોંચાડે તો તેના શરીરનું અંગ નુકસાનના પ્રમાણમાં કાપી નાખવું જોઈએ.

-બ્રહ્માએ શુદ્રો માટે માત્ર એક જ ફરજ નક્કી કરી છે, તે છે બ્રાહ્મણો, ક્ષત્રિયો અને વૈશ્યોની સ્તુતિ કરવી અને તેમની સેવા કરવી.

-જો શૂદ્ર બ્રાહ્મણની સાથે આસન પર બેસે તો રાજાએ તેની પીઠ ગરમ લોખંડથી બાળીને તેને પોતાના રાજ્યમાંથી હાંકી કાઢવો જોઈએ.

-રાજાએ મોટી દક્ષિણા સાથે અનેક યજ્ઞો કરવા જોઈએ અને ધર્મની ખાતર સ્ત્રી, ઘર, પલંગ, વાહન વગેરે અન્ય વસ્તુઓ અને ધન બ્રાહ્મણોને આપવું જોઈએ.

-જો કોઈ શુદ્ર જાણીજોઈને ક્રોધથી બ્રાહ્મણને તણખલાથી પણ મારે તો તે 21 જન્મો સુધી કૂતરા, બિલાડી વગેરે જેવા પાપી વર્ગમાં જન્મ લે છે.

-ધર્મ અનુસાર બ્રાહ્મણ બ્રહ્માના મુખેથી જન્મ લઈને અને વેદોને આત્મસાત્ કરીને સમગ્ર સૃષ્ટિનો સ્વામી છે.

-શુદ્ર લોકો વસાહતની વચ્ચે ઘર બનાવી શકતા નથી. ગામ કે નગરની નજીક કે સ્મશાન ભૂમિ, ટેકરી કે બગીચાની નજીક ઝાડ નીચે રહે અને પોતાના કર્મો દ્વારા આજીવિકા રળે.

-બ્રાહ્મણે શૂદ્રની સંપત્તિ વિના સંકોચ છીનવી લેવી જોઈએ કારણ કે શુદ્ર પાસે પોતાનું કંઈ નથી. તેની સંપત્તિ તેના માલિક બ્રાહ્મણ દ્વારા છીનવી લેવી યોગ્ય છે.

-રાજાઓ વૈશ્ય અને શુદ્રોને તેમના કામ કરવા માટે દબાણ કરવામાં સાવચેત રહે, કારણ કે જ્યારે આ લોકો તેમના કર્તવ્યથી ભટકે છે ત્યારે તેઓ આ દુનિયાને અવ્યવસ્થિત કરી દે છે.

-શુદ્રોની સંપત્તિ કૂતરો અને ગધેડો છે. મૃતદેહો પરથી ઉતારવામાં આવે એ તેમના કપડા છે. શુદ્રોએ તૂટેલા વાસણોમાં ભોજન કરવું જોઈએ. શુદ્ર સ્ત્રીઓ માત્ર લોખંડના ઘરેણાં પહેરે.

-જો યજ્ઞ અધૂરો રહી જાય તો વૈશ્યની અસમર્થતાને લીધે યજ્ઞ કરવા માટે શૂદ્રની સંપત્તિ છીનવી લેવી જોઈએ.

-બ્રાહ્મણોએ વેદનો અભ્યાસ કરતી વખતે શુદ્રો સાથે કોઈ સંબંધ ન રાખવો જોઈએ, પછી ભલે તેમના પર આપત્તિ આવે.

-સ્ત્રીઓને વેદ સાથે કોઈ લેવાદેવા નથી. શાસ્ત્રો દ્વારા આની પુષ્ટિ થાય છે. તેથી, જે સ્ત્રીઓ વેદનો અભ્યાસ કરે છે તે પાપી છે અને અસત્ય જેટલી અશુદ્ધ છે, આ સનાતન નિયમ છે.

-શુદ્રોને બુદ્ધિ ન આપવી જોઈએ. એટલે કે તેમને શિક્ષણ મેળવવાનો અધિકાર નથી. શુદ્રોને ધર્મ અને ઉપવાસનો ઉપદેશ ન આપવો.

-જેમ શાસ્ત્રોમાં સ્થાપિત અગ્નિ અને સાધારણ અગ્નિ બંને સર્વોત્તમ દેવતાઓ છે, તેવી જ રીતે બ્રાહ્મણ મૂર્ખ હોય કે વિદ્વાન, બંને સ્વરૂપે શ્રેષ્ઠ દેવતા છે.

-શુદ્રની હાજરીમાં વેદનો પાઠ ન કરવો જોઈએ.

-બ્રાહ્મણનું નામ શુભ અને સન્માનનું સૂચક હોવું જોઈએ, ક્ષત્રિયનું નામ બહાદુરીનું સૂચક હોવું જોઈએ, વૈશ્યનું નામ સંપત્તિનું સૂચક હોવું જોઈએ અને શૂદ્રનું નામ તિરસ્કાર દર્શાવતું હોવું જોઈએ.

-10 વર્ષના બ્રાહ્મણને પિતા માનીને 90 વર્ષના ક્ષત્રિય, વૈશ્ય અને શુદ્રએ વંદન કરવા જોઈએ.

આગળ વાંચોઃ બોધિ વૃક્ષની તે શાખાઓ, જેના દ્વારા સમ્રાટ અશોકે વિશ્વમાં 'ધમ્મ'નો પ્રચાર કર્યો હતો