વિધાનસભા ચૂંટણી 2023: દલિતો-આદિવાસીઓ જેની પડખે, એની જ સત્તા! છેલ્લી ચૂંટણીનાં આંકડાઓ આપી રહ્યાં છે સંકેત

દેશના પાંચ રાજ્યોની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં તમામ રાજકીય પક્ષોએ પોતાની સંપૂર્ણ તાકાત લગાવી દીધી છે. છતાં તમામ રાજકીય પક્ષો એ વાતથી વાકેફ છે કે જો આ પાંચ રાજ્યોમાં દલિતો અને આદિવાસીઓને પોતાના પક્ષમાં લાવવામાં આવે તો સત્તા તેમની પાસે રહેશે. વાસ્તવમાં, રાજકીય પક્ષો આવું વિચારવા અને આ સમુદાયના લોકોને પોતાની તરફેણમાં લાવવા પાછળનું સૌથી મોટું કારણ છેલ્લી ચૂંટણીના પરિણામો છે. આંકડા દર્શાવે છે કે રાજ્યમાં 2018માં દલિતો અને આદિવાસીઓના બમ્પર વોટ મેળવનાર રાજકીય પક્ષને સત્તાની ચાવી મળી. 2013ના પરિણામો પુષ્ટિ કરે છે કે સત્તા મેળવવા માટે કે ટકાવી રાખવા માટે આ વલણ આવશ્યક છે. કારણ કે 2013માં સત્તામાં આવેલી ભાજપે 2018ની ચૂંટણીમાં મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાન અને છત્તીસગઢ જેવા રાજ્યોમાં આ સમુદાય પર પોતાની પકડ ગુમાવી દીધી હતી.

રાજકીય આંકડાઓ પુષ્ટિ કરે છે કે જો પાંચ રાજ્યોની આગામી વિધાનસભા ચૂંટણીમાં દલિત અને આદિવાસી સમુદાય એક થઈ જાય છે તો એક રીતે, રાજ્યમાં સત્તા તેમની જ બની જશે. મળતી વિગતો અનુસાર, પાંચ રાજ્યોમાં વિધાનસભાની 679 બેઠકો છે. આ તમામ બેઠકોમાંથી 240 બેઠકો એવી છે જે દલિતો અને આદિવાસીઓ માટે અનામત છે. આંકડાઓ મુજબ પાંચ રાજ્યોમાં આવી અંદાજે 35 ટકા બેઠકો અનામત ક્વોટામાં આવે છે.2018ની ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસે મધ્યપ્રદેશ, છત્તીસગઢ અને રાજસ્થાનમાં આ તમામ અનામત બેઠકોમાંથી લગભગ બે તૃતીયાંશ બેઠકો પર કબજો કરીને સત્તાની ચાવી મેળવી હતી. આ જ કારણ છે કે 2022ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં તમામ રાજકીય પક્ષોનું સંપૂર્ણ ધ્યાન દલિતો અને આદિવાસીઓ પર છે. કારણ કે આ અનામત બેઠકો વિધાનસભાની ચૂંટણીની સ્થિતિ અને દિશાને સંપૂર્ણપણે બદલી નાખે છે.

રાજસ્થાનમાં અનામત બેઠકો જીતનારને સત્તાનું સિંહાસન મળે

રાજસ્થાનમાં કુલ 200 વિધાનસભા સીટો છે. આમાં અંદાજે ત્રીસ ટકા બેઠકો એટલે કે 59 બેઠકો અનામત શ્રેણીમાં આવે છે. રાજસ્થાનની વસ્તીમાં 17 ટકા દલિત અને 13 ટકા આદિવાસી સમુદાયનો સમાવેશ થાય છે. તેના આધારે SCમાં 34 બેઠકો અને ST ક્વોટામાં 25 બેઠકો અનામત છે. 2013ના ચૂંટણી પરિણામો અનુસાર, ભારતીય જનતા પાર્ટીએ આ 59માંથી 45 બેઠકો તેના ખાતામાં જીતી હતી. જ્યારે આ જ ચૂંટણી વર્ષમાં કોંગ્રેસ આ અનામત બેઠકો પર માત્ર 7 બેઠકો જીતી શકી હતી. ચૂંટણી પરિણામો દર્શાવે છે કે જ્યારે 2018માં ચૂંટણી યોજાઈ હતી, ત્યારે કોંગ્રેસે 59માંથી 34 બેઠકો જીતીને સત્તા પર કબજો કર્યો હતો. જ્યારે ભારતીય જનતા પાર્ટી માત્ર 21 અનામત બેઠકો જીતી શકી હતી.

છત્તીસગઢમાં પણ દલિતો અને આદિવાસીઓ પાસે સત્તાની ચાવી 

 છત્તીસગઢમાં લગભગ 34 ટકા વસ્તી આદિવાસી સમુદાયની છે અને 11 ટકા વસ્તી દલિત સમુદાયની છે. છત્તીસગઢની કુલ 90 વિધાનસભા બેઠકોમાંથી 39 બેઠકો અનામત શ્રેણીમાં આવે છે. એટલે કે અહીં લગભગ ચાલીસ ટકા બેઠકો દલિતો અને આદિવાસીઓ માટે બાકી છે. જેમાં 29 બેઠકો આદિવાસીઓ માટે અને 10 બેઠકો દલિતો માટે ચૂંટણી લડવા માટે અનામત રાખવામાં આવી છે. છત્તીસગઢના ચૂંટણી ડેટા દર્શાવે છે કે 2018ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસે આ 39માંથી 33 બેઠકો જીતીને સત્તા પર કબજો કર્યો હતો. જ્યારે ભારતીય જનતા પાર્ટીને આ ચૂંટણીમાં 39માંથી માત્ર 6 બેઠકો મળી હતી. રાજકીય નિષ્ણાત અને વરિષ્ઠ પત્રકાર ચંદ્રકાંત માંગમ કહે છે કે છત્તીસગઢમાં દલિતો અને આદિવાસીઓને સામેલ કરીને કોંગ્રેસે છત્તીસગઢમાં સતત ત્રણ વખત સત્તામાં રહેલા ભાજપને જડમૂળથી ઉખેડી નાખ્યો હતો.

શિવરાજે મધ્યપ્રદેશમાં સત્તા ગુમાવી હતી.

રાજસ્થાન અને છત્તીસગઢની જેમ મધ્યપ્રદેશમાં પણ સત્તાની ચાવીઓ દલિતો અને આદિવાસીઓના હાથમાં હોવાનું જણાય છે. મધ્યપ્રદેશમાં 21 ટકા આદિવાસી અને 16 ટકા દલિત વસ્તી છે. અહીંની 230 વિધાનસભા બેઠકોમાંથી 82 બેઠકો દલિતો અને આદિવાસીઓ માટે અનામત છે. જેમાં 47 બેઠકો આદિવાસીઓ માટે અને 35 બેઠકો દલિતો માટે અનામત છે. મધ્યપ્રદેશના આંકડા પણ દર્શાવે છે કે જેણે દલિતો અને આદિવાસીઓને પોતાના પક્ષે કર્યા તે જીત્યા. 2013ના આંકડા દર્શાવે છે કે ભારતીય જનતા પાર્ટીએ 82 અનામત બેઠકોમાંથી 53 જીતીને મધ્યપ્રદેશમાં સત્તા જાળવી રાખી છે. પરંતુ 2018 સુધીમાં દલિત અને આદિવાસી સમુદાયના લોકો ભારતીય જનતા પાર્ટીના ખાતામાંથી સરકી જવા લાગ્યા. તે જ વર્ષે યોજાયેલી વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં, ભારતીય જનતા પાર્ટી રાજ્યની 82 અનામત બેઠકોમાંથી માત્ર 25 પર જીત સુનિશ્ચિત કરી શકી હતી. પરિણામ એ આવ્યું કે 2018ના ચૂંટણી પરિણામોમાં રાજ્યની જનતાએ ભારતીય જનતા પાર્ટીને સત્તા પરથી હટાવી દીધી. મધ્યપ્રદેશના આંકડા દર્શાવે છે કે 2013માં કોંગ્રેસ 82માંથી માત્ર 12 સીટો જીતી શકી હતી. પરંતુ 5 વર્ષમાં કોંગ્રેસે 2018ની ચૂંટણીમાં તેનો આંકડો 12થી વધારીને 40 કર્યો અને સત્તા પર કબજો કર્યો.