મોદી સરકાર, કોર્પોરેટ અને વ્યક્તિગત કરદાતાઃ જમવામાં જગલો, કૂટવામાં ભગલો

- એચ. કે. ડાભી

ભારતીય આવકવેરા પ્રણાલી એક ન્યાયી વ્યવસ્થા હોવાની અપેક્ષા છે. જોકે, એવું જણાતું નથી. તેના બદલે તે વ્યક્તિગત કરદાતાઓની સરખામણીમાં કોર્પોરેટ્સની તરફેણમાં હોવાનું જણાયું છે. તે હકીકત પરથી જોઈ શકાય છે કે વ્યક્તિગત આવકવેરાની વસૂલાત મુખ્યત્વે એટલા માટે વધી છે કારણ કે જેઓ ઊંચી આવકની શ્રેણીમાં છે તેઓને તેમની આવક પર નોંધપાત્ર રીતે વધુ સરચાર્જ ચૂકવવાપાત્ર બનાવવામાં આવે છે.

આજે જો દેશમાં આવકવેરા શાસનની પેટર્ન પર નજર નાખો તો આપણને એક અસામાન્ય બાબત જોવા મળે છે કે, વ્યક્તિગત આવકવેરા ની કમાણી હવે કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા કોર્પોરેટ આવક વેરાની વસૂલાત કરતાં વધુ કરનું યોગદાન આપી રહી છે. વર્ષ 2024-25 માટે વચગાળાના બજેટ(વોટ ઓન એકાઉન્ટ) મુજબ, કેન્દ્ર સરકારે રૂ.11.56 લાખ કરોડ એકત્ર કરવાનો અંદાજ મૂક્યો છે, જે વ્યક્તિગત આવકવેરા દ્વારા જીડીપીના 3.53% થાય છે, જ્યારે તે જ સમયે, કોર્પોરેટ્સ આવકવેરામાંથી રૂ. 10.43 લાખ કરોડનો અંદાજ છે, જે જીડીપીની દ્રષ્ટિએ 3.18% છે. વર્ષ 2018-19માં કોર્પોરેટ્સે જીડીપીના 3.51% જેટલો કર ફાળો આપ્યો હતો, જે હવે ચાલુ નાણાકીય વર્ષમાં ઘટીને જીડીપીના 3.11% થવાની ધારણા છે. દેખીતી રીતે, વ્યક્તિગત આવક વેરાની રકમ સરકારી તિજોરીમાં વધુ છે જે જીડીપીના 2.44% થી વધીને 3.45% સુધી મોટો વધારો કરે છે. વધુમાં, વ્યક્તિગત આવક વેરાની વસૂલાતમાં થયેલો વધારો સરકારના અન્ય આવકના સ્ત્રોતોમાં વળતર આપે છે, જેમ કે ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટ આવકમાં ઘટાડો.

વર્તમાન નાણાંકીય વર્ષ 2023-24માં પણ આવું જ છે, જેમાં કેન્દ્ર સરકાર વ્યક્તિગત આવકવેરામાંથી જીડીપીના 3.45% હિસ્સો ધરાવતા રૂ. 10.22 લાખ કરોડ એકત્ર કરે તેવી શક્યતા છે, જેમાંથી કોર્પોરેટ આવક વેરો જીડીપીના 3.11 ટકા જેટલી રકમ રૂ. 9.23 લાખ કરોડની વસૂલાતની શક્યતા છે. આ આવનાર વર્ષો માટે આવકવેરાની આવકમાં નવી પેટર્ન સેટ કરે તેવું લાગે છે; સામાન્ય જનતાના ખર્ચે મોટા કોર્પોરેટ હાઉસ પર ઓછી રકમનો ટેક્સ નાખવામાં સરકારની ઉદારતાને કારણે. જે વ્યક્તિગત કરદાતાઓ માટે આ એક પ્રતિકૂળ સ્થિતિ છે. 

હવે આપણે કોર્પોરેટ કેવી રીતે વધુ પૈસા કમાય છે અને ઓછો ટેક્સ ચૂકવે છે તે અંગેની જમીની વાસ્તવિકતા તપાસીએ. કોર્પોરેટ્સની કમાણી દર વર્ષે વધી રહી હોવા છતાં આવું થઈ રહ્યું છે. કોર્પોરેટ નીચા વેરા ચૂકવીને પણ તેમની કમાણી સાથે સુસંગત નથી. તેમની કમાણી/નફો વર્ષોથી નોંધપાત્ર રીતે વધ્યો છે પરંતુ તેઓ કેન્દ્ર સરકારને તે પ્રમાણમાં કર ચૂકવતા નથી. સેન્ટર ફોર મોનિટરિંગ ઈન્ડિયન ઈકોનોમીએ લગભગ 35,000 કંપનીઓના એકંદર ડેટાની તપાસ કરી છે જે દર્શાવે છે કે 2018-19 અને 2021-22ની વચ્ચે આ કંપનીઓનો કર પહેલાનો નફો 144% વધ્યો છે. આ ઉપરાંત ટેક્સની જોગવાઈઓમાં માત્ર 39%નો વધારો થયો છે, જેણે આ કંપનીઓ માટે કર પછીના નફામાં 244% વધારો કરવામાં મદદ કરી છે. કેન્દ્ર સરકારે સપ્ટેમ્બર 2019માં કોર્પોરેટને ફાયદો પહોંચાડવાના હેતુથી કોર્પોરેટ ટેક્સના દરમાં ઘટાડો કર્યો હતો.

ચાલો આપણે તાજેતરમાં 5,000 લિસ્ટેડ કંપનીઓના વધુ એકત્ર કરેલા ડેટાની તપાસ કરીએ. આ કિસ્સામાં, આ કંપનીઓનો કર પહેલાંનો નફો 2018-19 થી 2022-23 સુધીમાં 128% વધ્યો હતો, જેની સામે તેઓએ માત્ર 35% વધુ આવકવેરો ચૂકવ્યો હતો, જે દર્શાવે છે કે તેમનો કર પછીનો નફો 186% વધ્યો છે. તેથી, તે ખૂબ જ સ્પષ્ટ છે કે કોર્પોરેટને કેન્દ્ર સરકાર તરફથી આવકવેરામાં રાહતનો અયોગ્ય ફાયદો થયો હતો.

વ્યક્તિગત આવકવેરા દાતા પરના આ ઊંચા કરના પરિણામે વધુ ભારતીયોએ તેમની ભારતીય નાગરિકતા છોડી દીધી. 2023માં લગભગ 2.16 લાખ લોકોએ ભારતીય નાગરિકતા છોડી દીધી હોવાનું કહેવાય છે, જે 2019માં જ્યારે 1.44 લાખ ભારતીયોએ તેમની નાગરિકતા છોડી દીધી હતી, તેનાથી 50% જેટલો ઊંચો જમ્પ છે.

સરકારે પેટ્રોલ અને ડીઝલના વેચાણ પરના જંગી પરોક્ષ કરમાં ઘટાડો કરવાની તક ગુમાવી છે, તેમજ આવા અન્ય પગલાઓ સાથે તે આ પ્રક્રિયામાં નાગરિકોના હાથમાં વધુ  નાણાં મૂકવામાં મદદ કરી શકત.

અહીં એક મહત્વનો મુદ્દો નોંધવા જેવો છે કે સરકાર 2023-24માં ઘટતા ખાનગી વપરાશ વૃદ્ધિને પ્રોત્સાહન આપવા માટે વ્યક્તિગત આવકવેરાના દરોમાં ઘટાડો કરી શકી હોત જે 4.4% જેટલો નીચો રહેવાની ધારણા છે, અને જે 2002-03 પછીની સૌથી ધીમી છે. ખાનગી વપરાશમાં ભારતીય અર્થતંત્રનો 57% હિસ્સો છે, જેને કોર્પોરેટ ટેક્સ વસૂલાત દ્વારા નહીં પણ વ્યક્તિગત આવકવેરો ઘટાડીને વધારી શકાય છે. સરકારે ખાસ કરીને જેઓ વાર્ષિક રૂ. 10 લાખથી વધુ કમાણી કરે છે. તેમને માટે વચગાળાના બજેટમાં ટેક્સના દરો ઘટાડવાની તક ગુમાવી છે.

નવા ખાનગી રોકાણોને વેગ આપવા માટે સરકારની કોર્પોરેટ્સ પર વધુ પડતી નિર્ભરતા કામ કરી શકી નથી. મોતીલાલ ઓસ્વાલના અહેવાલ મુજબ, 2022-23માં, એકંદર રોકાણના પ્રમાણમાં કોર્પોરેટ રોકાણનો હિસ્સો ઘટીને 19 વર્ષમાં સૌથી નીચો રહ્યો હતો. CMIEનો બીજો ડેટા સૂચવે છે કે એપ્રિલ-ડિસેમ્બર 2023 દરમિયાન જાહેર કરાયેલા નવા રોકાણ પ્રોજેક્ટ્સની કિંમત 2022ના સમાન સમયગાળાની તુલનામાં લગભગ 54% જેટલી ઘટી છે. તેથી, નિષ્કર્ષમાં તે સ્પષ્ટ છે કે કોર્પોરેશનો પહેલા કરતાં વધુ નફો કરી રહી છે, પરંતુ સરકારની અપેક્ષા મુજબ રોકાણ કરતા નથી, અને પહેલા કરતા ઓછો કર ચૂકવે છે અને વ્યક્તિગત આવકવેરાદાતાઓ કરતા પણ ઓછો કર ચૂકવે છે.

(લેખક સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાના નિવૃત્ત જનરલ મેનેજર અને આર્થિક બાબતોના નિષ્ણાત છે)

આ પણ વાંચો : આજેય એ યુવાન જવાનભાઈની કીટલીએ મળી જાય ત્યારે સાઈકલ તૂટ્યાની વેદનાને સંભારે છે

Khabarantar.com ના બહુજન સમાજને સમર્પિત સમાચારોની નિયમિત અપડેટ મેળવવા માટે અમારી વોટ્સએપ ચેનલને ફોલો કરો. અહીં ક્લિક કરો.