તેમણે મુઘલે આઝમમાં એક ગીત ગાવાના 25 હજાર માંગેલા અને મળ્યાં હતા!

-હિદાયત પરમાર

તેમનો દેખાવ જોઈને પહેલી નજરે કોઈપણ વ્યક્તિ તેમને કુસ્તીબાજ માની લે. ગાયક તો બિલકુલ જ નહીં. પણ જ્યારે ગાવાનું શરૂ કરે એ પછી તેમની કુસ્તીબાજની આભા ક્યાંય ખોવાઈ જાય અને રહે માત્ર એક આલાતરીન ગાયક. તેઓ ખૂબ ઉત્સાહથી ગાતા, જરાય ઉતાવળ કે હડાહડી નહીં. એકવાર ગાવાનું શરૂ કરે પછી કલાકો સુધી ગાતા જાય. એકવાર તેમને તત્કાલિન વડાપ્રધાન નહેરુનો ફોન આવ્યો. તેઓ ઈચ્છતા હતા કે ખાનસાહેબ ફક્ત એક કલાક તેમની સાથે બેસીને તેમની ગાયકીથી તેમને પ્રભાવિત કરી બતાવે. પરંતુ ખાનસાહેબે વડાપ્રધાનની એ ઓફર નકારી કાઢી હતી. તેમનું માનવું હતું કે, એક કલાક તો તેમના ગળાને માહોલ સાથે સેટ થઈને તાલ મિલાવીને ગરમ થવામાં લાગે છે. વાત છે ઠુમરીના વિખ્યાત ગાયક બડે ગુલામ અલી ખાન સાહેબની. ગઈકાલે જ તેમનો જન્મદિવસ ગયો. અહીં તેમના જીવનના કેટલાક એવા પ્રસંગો વિશે વાત કરવી છે, જેના વિશે બહુ ઓછા લોકોને ખ્યાલ છે.

બડે ગુલામ અલી ખાને પોતાની કારકિર્દીની શરૂઆત સારંગી વગાડીને કરી હતી. બાદમાં પિતા અલીબક્ષ અને કાકા કાલે ખાન પાસેથી ગાવાનું શીખ્યા. તેમણે 1919માં લાહોરમાં પ્રથમ વખત પોતાની ગાયિકીનું પર્ફોર્મન્સ આપ્યું હતું. એ પછી તેમણે કોલકાતા અને અલ્હાબાદમાં પણ ગાયું. આ સંગીત સંમેલનોએ તેમને ખૂબ જ ખ્યાતિ અપાવી. બડે ગુલામ અલી ખાને ઠુમરીને ખાસ વર્તુળમાંથી હટાવીને તેને વ્યાપક વિસ્તાર પ્રદાન કર્યું. ઠુમરી તેમના કોમળ અને મધુર અવાજથી ધન્ય થઈ ગઈ હતી. એ જમાનામાં ફિલ્મોમાં ગાવાનું સારું નહોતું મનાતું. જ્યારે કે.આસિફ તેમની પાસે મુગલ-એ-આઝમ ફિલ્મમાં ગાવાની ઓફર લઈને પહોંચ્યા ત્યારે બડે ગુલામ અલી ખાને તેમની પાસેથી એક ગીત માટે 25,000 રૂપિયાની માંગણી કરી. તે દિવસોમાં એ રકમ બહુ મોટી ગણાતી. લતા અને રફીને એક ગીત માટે માત્ર 500/- મળતા હતા. આશ્ચર્યજનક બાબત ત્યારે બની જ્યારે કે.આસિફે રાજીખુશીથી તેમની ઓફર સ્વીકારી લીધી. બડે ગુલામ અલી ખાને મુગલ-એ-આઝમ માટે બે ગીતો ગાયાં. પ્રેમ જોગન બન કે" અને "શુભ દિન આયો રાજ દુલારા".

આ પણ વાંંચો: ખેડામાં બાલિકા સમૃદ્ધિ યોજનામાં ગરીબ દીકરીને એક રૂપિયો પણ ન મળ્યો

બડે ગુલામ અલી ખાનનો જન્મ 02 એપ્રિલ 1902ના રોજ લાહોર પાસેના કસૂર ગામમાં થયો હતો. તેમનું જીવન લાહોર, મુંબઈ, કોલકાતા અને હૈદરાબાદ જેવા મોટા શહેરોમાં ફરતાં પસાર થયું. તેમના પિતા કાશ્મીરના શાહી દરબારના ગાયક હતા. એટલે જ તેમની ગાયકી કાશ્મીર ઘરાનાની હોવાનું કહેવાય છે. પાછળથી જ્યારે તેમનો આખો પરિવાર પટિયાલા ગયો, ત્યારે તે પરિવાર પટિયાલા ઘરાના તરીકે ઓળખાવા લાગ્યો. બડે ગુલામ અલી ખાન 1947માં ભારતના ભાગલા વખતે પાકિસ્તાન ચાલ્યા ગયા હતા, પરંતુ ત્યાં તેમનું મન ન લાગ્યું. તેમણે ભારત પાછા આવવું પડ્યું. મહંમ્મદ અલી ઝીણાએ તેમને રોકવાનો ભરપૂર પ્રયાસ કર્યો પરંતુ બડે ગુલામ અલી ખાન માટે પાકિસ્તાન પારકું બની ગયું હતું.

આજના તેજસ્વી ગઝલ ગાયક ગુલામ અલી પણ બડે ગુલામ અલી ખાનના શિષ્ય હતા. બડે ગુલામ અલી ખાનને ગાયન ક્ષેત્રે પોતાનું સર્વસ્વ આપવા બદલ 1962માં ભારત સરકાર દ્વારા પદ્મભૂષણથી નવાજવામાં આવ્યા હતા. સરકારે તેમના નામની ટપાલ ટિકિટ પણ બહાર પાડી હતી. 23 એપ્રિલ 1968ના રોજ, આ અલબેલા ગાયક ચિર નિંદ્રામાં પોઢી ગયા.

(લેખક વ્યવસાયે કમ્પ્યુટર એન્જિનિયર છે અને બહુજન સાહિત્યના અભ્યાસુ છે.)

આ પણ વાંચો: બહુજન સમાજે Mohammed Shami પાસેથી શું શીખવા જેવું છે?

Khabarantar.com ના બહુજન સમાજને સમર્પિત સમાચારોની નિયમિત અપડેટ મેળવવા માટે અમારી વોટ્સએપ ચેનલને ફોલો કરો. અહીં ક્લિક કરો.